Читаем онлайн «Песьня пра зубра» 2 cтраница

тваіх продкаў і тваёй найславуцейшай з арагонскага дома сям'і, больш дасканалым з усіх форм дабрачыннасьці, калі на іх грунтоўна глядзець і ў мірны час, і ў вайну, і ў справе рэлігіі? Але і яны ніколі не напоўнілі б землі сьвету гэткай агромністай славай жыцьця і подзьвігаў з прыязьню ўсяго пакаленьня і не паказалі б сябе ў такім дзівосным сьвятле ў розных выпрабаваньнях лёсу перад нашчадкамі, калі б іх уласная вучонасьць і ўласьцівая гэтаму роду асаблівая прыхільнасьць да вучоных мужоў ня ўзнеслі б іх на такую вышыню, што яны былі ўслаўлены звонкай лірай вялікіх талентаў; таму мне застаецца заслужана маўчаць пра іх, асабліва тут, дзе я падпарадкаваны непазьбежнаму закону выказвацца сьціпла.

Жадаю здароўя і быць вартай свайго славутага роду.

1

Будучы ў Рыме, зь вялізным натоўпам пасполу,

Бачыў аднойчы я гульні, што ўсе з захапленьнем віталі:

Жорсткую бойку быкоў, гледачам на пацеху.

Лётныя стрэлаў раі ды бліскучыя дзіды

Ранілі целы жывёлаў і боль ім чынілі нясьцерпны,

Аж вар'явалі ахвяры, іх лютасьць, як пена ўскіпала…

Тут вось, пакуль я глядзеў на быкоў ашалелых,

Спуджаных болем ды пляскам далоняў з трыбунаў,

З нашых сказаў хтось: «Зусім як на ловах зубровых!»

Я пагадзіўся, і ўсьлед, тутка ж пачаў успаміны

Ходаньняў, дзіўна падобных, із волатам-зьверам.

Як у той прыказцы, мне ж мой язык і пашкодзіў:

Усьлед атрымаў я загад без адмовы й адкладу

Выліць у верш мой спамін пра зубровыя ловы.

Бачыце, я — між паэтаў прыпадкам выбраны —

Песьню складаю аб нашым зьвяры невядомым,

Дзівам зь вякоў захаваным пад зоркай паўночнай…

Ён, што абвешчаны ў сьвеце крывавым забойцам,

Часта ў мяне выклікаў смак жуды ці агіды,

Мне так нясвомы, і сорам прызнацца, што скуру

Часам уцёкамі я ратаваў, ажно людзі

Ўсьлед мне плявалі, бо ў нас баязьліўцаў ня любяць.

Тут, з ганаровым заданьнем, ды большаю мо небясьпекай,

Змушаны буду я выявіць зручнасьць са зброяй

Гэтак нязвычнай руцэ, муштраванай на луку.

Ўзяў, дрыжучы, я пяро і баюся пад гэтым цяжарам

Ці мо палегчы, няўдольнасьць засьветчыўшы гэтым,

Ці можа дзёрскасьцяй страх патаптаць і скарыцца

Волі вялікага мужа, каму забавязаны ўсім я.

З гэтаю думкаю буджу я крыніцу натхненьня:

Рынь і паймкні жыцьцядайнай вадою айчыны,

Піць дай пасеву майму на некраненым полі!

Бо ж на зямлі Італійскай, даўней нам нязнанай,

Мне загадалі тварыць маю песьню, — з пакорай

Я пагадзіўся і вось — пільна ўзяўся за працу,

Нат без надзеі, што ўсё будзе ў ёй дасканалым.

Ўсё ж запытацца хачу я, і болей нічога,

Як, чытачу мой, даць рады зь пяром неслухмяным?

Ведаў дасюль я ж адно лёт апераных стрэлаў,

З гэтых бачын устае уваччу вобраз бою,

Сутычкі сьмяротныя, рой дзідаў імклівых, гудлівых…

З лукам мне радзіць лягчэй, а табе — ізь пяром наравістым.

Роўнымі быць мо маглі б мы з табой у майстэрстве.

Што ж, як ня ўсё мне ўдасца, дык права за вамі:

Рвеце бязьлітасна сказ чужаземца-няўмекі.

Ёсьць падабенства ў пяра і стралы — у абодвух

Роўныя джалы й калі іх напоіш атрутай,

Ранкі даволі малой, каб паранены зьгінуў.

2

Вейкі стулю й быццам бачу іх стойбішча знову:

Ельнік правечны і ён, паміж елкаў схаваны.

Грозны, пануры, як бор, як бароў небясьпека.

А зараве, зарыкае — і ў верш уварвецца

Рэхам раскоцістым гром, — вось і гармонія песьні.

Хай яна поўніць радкі, аж прыгледземся пільна

Пушчаў далёкай Літвы тут нязнанаму дзіву.

Целам сваім маналітным ён гэткі вялізны,

Што, калі з ранай сьмяротнай падзе на калены й сканае,

Трох паляўнічых маглі б сесьці на йлбе між рагамі.

А параўнаць паспытацца ягоную шыю ці пысу —

Дык параўнаньняў, баюся, такіх і ня знойдзеш.

Жмут барады рыжым вехцем тырчыць з гарлавіны,

Поўныя злосьці застыглай і полымя вочы,

Грыва калматая з плечаў магутных спадае,

Лоб і грудзіну й калены цалком накрывае.

Возьмем калі ж параўноўваць малое зь вялікім

Ды як падыйдзе мясцовае ў нас параўнаньне, —

Гэта казёл барадаты з распасьвеным целам.

Вось ён які, наш бізон, што ў нас зубрам завецца!

Поўсьці прысмажанай ён, чорнай з бурым, як быццам

Водбліск закалкі ад горна мінулых стагодзьдзяў.

Дзіўна, ды ў кнігах пісалі аб ім недакладна,

Я ж не павінен уявай псаваць тут натуру.

Дзе ж гэта бачыў хто рожкі ў зубравых храпах?

З выгляду зубар ня праўдзіць свае апісаньні,

Што прыпісаць усю моц намагаліся пысе.

Не, не такі